ENTSO-e: οι επενδύσεις σε δίκτυα ηλεκτροπαραγωγής στη ΝΑ Ευρώπη μέχρι το 2020

Συνεχίζουμε σήμερα με το κομμάτι του Δεκαετούς Προγράμματος Ανάπτυξης Δικτύων ηλεκτροπαραγωγής του ENTSO-e που αφορά τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, άρα και την Ελλάδα. Θυμίζουμε ότι ο ENTSO-e είναι ο Ευρωπαϊκός σύνδεσμος των λειτουργών των δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και ότι, όπως είπαμε χθες, έχει βγάλει σε δημόσια διαβούλευση μέχρι 20 Σεπτεμβρίου τις προτεινόμενες επενδύσεις μέχρι το 2020, σε 120 έργα διασύνδεσης δικτύων υψηλής τάσης ανάμεσα στις Ευρωπαϊκές χώρες, προκειμένου να επιταχυνθεί η διείσδυση των ΑΠΕ.

Η έκθεση για τη ΝΑ Ευρώπη είναι ένα κείμενο 203 σελίδων. Στο Κεφάλαιο 0 δίνεται μια Σύνοψη των βασικών στοιχείων (executive summary), με βάση την οποία δίνουμε στη συνέχεια μια μικρή ανάλυση. Στο Κεφάλαιο 4 εντοπίζονται τα σημεία των δικτύων που χρειάζονται ενίσχυση προκειμένου να είναι ανεμπόδιστη η διασυνοριακή ροή ενέργειας. Στο Κεφάλαιο 5 δίνονται τα έργα Παν-Ευρωπαϊκής σπουδαιότητας (τα τεχνικά στοιχεία των έργων δίνονται στο Παράρτημα 1, ενώ το Παράρτημα 5 δίνει στοιχεία έργων εθνικού ενδιαφέροντος). Τα συμπεράσματα της έκθεσης βρίσκονται στο Κεφάλαιο 10. 

Στο κάτω μέρος της σελίδας 24 εντοπίσαμε αυτό που δεν είδαμε κάπου αλλού γραμμένο: ...
"The criteria set out in this document have been selected ...‒ To ensure the development of a single European grid to permit the EU climate policy and sustainability objectives (RES, energy efficiency, CO2)." Ένα ενιαίο δίκτυο ηλεκτρισμού για όλη την Ευρώπη, με πρακτικά απεριόριστη ροή ενέργειας, για την εξυπηρέτηση της κλιματικής πολιτικής. Φαραωνικό σίγουρα, κοστοβόρο ως εκεί που δεν παίρνει, αχρείαστο υπό φυσιολογικές συνθήκες, αλλά ενταγμένο στη λογική "ένα έθνος, ένας λαός, ένας Φύρερ!" Ή και Φυρερίνα, αν απαιτείται... Ανατριχιαστικό; Σίγουρα ναι! 

Σε ένα ενιαίο Ευρωπαϊκό δίκτυο δεν υπάρχει χώρος για εθνικές ηλεκτρικές εταιρείες, σαν τη ΔΕΗ. Υπάρχει χώρος μόνο για μεγάλους, υπερεθνικούς, πολυεθνικούς ομίλους, ταγμένους στην υπηρεσία του κέρδους και όχι του δημοσίου συμφέροντος. Και οι πολίτες γίνονται τα μόνιμα υποζύγια, οι παράπλευρες απώλειες της Ευρώπης των πολυεθνικών. 

Στη Σύνοψη συναντούμε πάλι τη μεγάλη -λόγω της γερμανικής έμπνευσης ανάπτυξης των ΑΠΕ- κοροϊδία, ότι "η ανάπτυξη των δικτύων αποτελεί ζωτικό εργαλείο για επίτευξη των Ευρωπαϊκών στόχων ασφάλειας εφοδιασμού, βιώσιμης ανάπτυξης του ενεργειακού συστήματος (δηλαδή των ΑΠΕ) και φθηνή (affordable) ενέργεια για τους Ευρωπαίους πολίτες μέσω της ολοκλήρωσης της αγοράς". Πρώτα δημιούργησαν το πρόβλημα, την άκριτη ανάπτυξη των ΑΠΕ, και τώρα τρέχουν πίσω απ' το πρόβλημα για να βρουν λύσεις. Μόνο που το πρόβλημα κόστισε, κοστίζει και θα συνεχίσει να κοστίζει στους Ευρωπαίους πολίτες πολλές εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ, ίσως κάποια τρισεκατομμύρια ευρώ σε βάθος χρόνου, τη μερίδα του λέοντος των οποίων θα καρπωθεί η Γερμανία.

Το σύστημα ηλεκτρικών δικτύων της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, όπως το εξετάζει ο ENTSO-e, περιλαμβάνει τις χώρες Ελλάδα, Αλβανία, ΠΓΔΜ, Βουλγαρία, Μαυροβούνιο, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Σερβία, Ρουμανία, Κροατία, Σλοβενία και Ουγγαρία. Το σύστημα αυτό μέχρι το 1990 δεν είχε σημαντικά προβλήματα. Στη συνέχεια ήρθαν οι Νατοϊκοί βομβαρδισμοί και η διάλυση της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, με αποτέλεσμα το παζλ του δικτύου να αποσυντεθεί σε μικρότερα κομμάτια. Τα πολλά σύνορα, που δημιουργήθηκαν ξαφνικά στο Βαλκανικό χάρτη, έφεραν τα δικά τους προβλήματα στα δίκτυα. Η περιοχή έχει και χώρες μη μέλη της ΕΕ, αλλά το ηλεκτρικό ρεύμα δεν καταλαβαίνει από υψηλή πολιτική, καταλαβαίνει μόνο από καλωδιακές διασυνδέσεις και ροή προς την ελάχιστη αντίσταση του κυκλώματος.

Ένα σημαντικό εύρημα της μεθοδολογίας του ENTSO-e για το Δεκαετές Πρόγραμμα, είναι ότι η περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης είναι καθαρός εξαγωγέας ενέργειας σε όλα τα "Οράματα". Η μεγαλύτερη ποσότητα εξαγωγής ενέργειας εμφανίζεται στα "Οράματα" 1 & 2, (διείσδυση ΑΠΕ 40%), ενώ η μικρότερη στο "Όραμα" 4, (διείσδυση ΑΠΕ 60%). Ποια η θεμελιώδης διαφορά των "Οραμάτων" αυτών; Όπως είδαμε και χθες, τα δυο πρώτα "Οράματα" έχουν αρκετό λιγνίτη, ενώ το 4ο έχει ελάχιστο λιγνίτη και από το 3ο αυξάνει το φυσικό αέριο. Να λοιπόν ένα καταπληκτικό εύρημα: για τη ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας οι χώρες της Βαλκανικής θα καίνε τον πολύτιμο λιγνίτη τους και θα χρησιμοποιούν τα πυρηνικά και τα υδροηλεκτρικά τους για να τροφοδοτούν με αξιόπιστη ενέργεια τις βόρειες χώρες, που έβαλαν άχρηστα αιολικά. Όταν σβήσουμε τους λιγνίτες και πάμε σε πολλές ΑΠΕ, (Σενάριο 4), η ηλιόλουστη Νοτιοανατολική Ευρώπη παύει να εξάγει ενέργεια από ΑΠΕ προς τους Κεντροευρωπαίους με τη μειωμένη ηλιοφάνεια. Μήπως στο τέλος μας πουν ότι πρέπει να βάλουμε και Φ/Β στη Σκανδιναβία, στο όνομα της ολοκληρωμένης αγοράς ηλεκτρισμού; Εκεί που σημειώνονται αυτοκτονίες λόγω της μειωμένης ηλιοφάνειας; 

Οι κύριες εξαγωγικές χώρες στα σενάρια 1 & 2 είναι η Βουλγαρία, Ρουμανία, Σερβία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο, Σλοβενία και Αλβανία. Ακόμα και στο σενάριο 4 η Ρουμανία παραμένει εξαγωγέας, λόγω μεγάλης διείσδυσης ΑΠΕ, ενώ η Ελλάδα όχι μόνο παραμένει χώρα-εισαγωγέας, αλλά, λόγω αύξησης της ζήτησης, οι εισαγωγές ενέργειας αυξάνονται! Θυμάται κανείς ότι με το πολυθρύλητο και παντελώς ανεκδιήγητο σχέδιο Ήλιος η Ελλάδα θα εξήγαγε στην Ευρώπη 12.000MW ηλιακής ενέργειας; Η ενέργεια θα εξαγόταν προφανώς μ’ αεροπλάνα και βαπόρια, τέτοιες καλωδιακές διασυνδέσεις ούτε υπάρχουν ούτε και θα υπάρξουν στο ορατό μέλλον.

Οι αναρτήσεις μας βρίσκονται και στο Facebook, στη διεύθυνση Greeklignite! Πατήστε «Μου αρέσει» (Like) στη σελίδα μας, για να έχετε πιο άμεση ενημέρωση! 

Στην πραγματικότητα αυτά τα σενάρια αποτελούν ασκήσεις επί χάρτου, στις οποίες μεταβάλλονται πολύ κρίσιμες παράμετροι του συστήματος, όπως η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας σε κάθε χώρα, το ενεργειακό τους μείγμα, η τιμή δικαιωμάτων εκπομπών CO2, κλπ. Πρέπει να δει κανείς με μεγάλη λεπτομέρεια τις παραδοχές που έχουν ληφθεί υπόψη και τα αποτελέσματα που προκύπτουν. Αλλά, σε κάθε περίπτωση, δεν πρέπει να ξεχνούμε τους λόγους για τους οποίους έγιναν αυτές οι ασκήσεις: την ενσωμάτωση των γερμανικών ΑΠΕ στο ευρωπαϊκό ηλεκτρικό σύστημα και την ολοκλήρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να κερδίζει η Γερμανία απ' τα αλλιώς άχρηστα αιολικά της.  

Το λογισμικό που χρησιμοποιήθηκε για την προσομοίωση των αγορών είναι το PROSIM, το οποίο αναπτύχθηκε από το Εργαστήριο Συστημάτων Ηλεκτρικής Ενέργειας του Ε.Μ.Π. και προσομοιώνει την από κοινού λειτουργία των συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας πολλών περιοχών για ένα ορισμένο χρονικό ορίζοντα. Για κάθε έτος υπολογίζει το ενεργειακό ισοζύγιο, το κόστος λειτουργίας, τους εκπεμπόμενους ρύπους και την αξιοπιστία του συστήματος παραγωγής σε εβδομαδιαία, μηνιαία και ετήσια βάση. Διευθυντής του Εργαστηρίου είναι ο καθ. Διαλυνάς και αναπληρωτής ο αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος της ΔΕΗ καθ. Χατζηαργυρίου. Δεν είδαμε στην έκθεση να διατυπώνονται επιφυλάξεις για την ακρίβεια της προσομοίωσης, όπως είχε γίνει παλαιότερα με το μοντέλο Primes, που αναπτύχθηκε από άλλο Εργαστήριο του ΕΜΠ και χρησιμοποιήθηκε για τον Οδικό Χάρτη 2050.

Οι κύριοι παράγοντες ανάπτυξης των δικτύων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη είναι η ανάπτυξη των ΑΠΕ και η διασύνδεση με τη Δυτική Ευρώπη, ιδίως την Ιταλία. Κάποιος μάλλον πρέπει να εξηγήσει στους συντάκτες της έκθεσης του ENTSO-e ότι διασύνδεση με την Ιταλία υπάρχει ήδη, απ' τη Θεσπρωτία, και δεν δουλεύει. Θα κάνουμε κι άλλες επενδύσεις που θα κάθονται, για να πουλάνε οι κατασκευαστές διασυνδέσεων;

Σημαντικός παράγοντας αβεβαιότητας στις διασυνδέσεις της Νοτιοανατολικής Ευρώπης είναι, πάντα κατά την έκθεση, οι εξαγωγές του Τουρκικού ηλεκτρικού συστήματος. Θυμίζουμε ότι η Τουρκία επενδύει συνεχώς στο λιγνίτη της, καθώς και σε εισαγόμενο λιθάνθρακα και χάρη στη φθηνή ενέργεια έχει γίνει παγκόσμια δύναμη στη χαλυβουργία. Οπότε η Ευρώπη μπορεί να αξιοποιεί εισαγόμενο ρεύμα από κάρβουνο, αλλά η ίδια δεν πρέπει να το παράγει, μη τυχόν και δεν βάλει αρκετές ΑΠΕ. Τι υποκρισία!

Η έκθεση εντοπίζει στη Νοτιοανατολική Ευρώπη 23 έργα "Ευρωπαϊκής σχετικότητας" (relevance), όχι "Ευρωπαϊκoύ ενδιαφέροντος" (interest). Θυμίζουμε ότι μόνο τα έργα "Ευρωπαϊκoύ ενδιαφέροντος" χρηματοδοτούνται από την ΕΕ. Τα 23 έργα συμπληρώνονται από 118 μικρότερα, περιφερειακής σημασίας. 

Τα μοναδικά έργα "κοινού ενδιαφέροντος" που αφορούν την Ελλάδα είναι ο αγωγός Νέα Σάντα Θράκης-Maritsa East Βουλγαρίας και ο αγωγός Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας "EuroAsia interconnector". Τα έργα "Παν-Ευρωπαϊκής σημαντικότητας" αφορούν 6.800 χιλιόμετρα δικτύων υψηλής τάσης, το 82% των οποίων είναι επίγειες γραμμές, τα υπόλοιπα είναι υπόγεια ή υποθαλάσσια καλώδια. Τα έργα περιφερειακής σημασίας αφορούν άλλα 7.000 χιλιόμετρα δικτύων και σ' αυτά περιλαμβάνονται και οι διασυνδέσεις των Ελληνικών νησιών. 

Τα πιο "ωραία" βέβαια αφορούν το κόστος: τα έργα που πρέπει να γίνουν στην περιοχή κατά την περίοδο 2015-2030 είναι πάνω από πέντε φορές περισσότερα από τα έργα που έγιναν στην ίδια περιοχή κατά την αμέσως προηγούμενη περίοδο, 2000-2014! Ποιος θα τα χρηματοδοτήσει, σε μια περιοχή με πολλές χώρες μη-μέλη της ΕΕ; Και ποιος θα εξασφαλίσει έγκαιρα οδεύσεις, απαλλοτριώσεις, εγκρίσεις περιβαλλοντικών όρων, αδειοδοτήσεις, κλπ; Και ειδικά για την Ελλάδα επισημαίνεται ότι η εκμετάλλευση του αιολικού δυναμικού των νησιών μπορεί να γίνει μόνο με διασύνδεσή τους με την ηπειρωτική χώρα με πανάκριβα υποθαλάσσια καλώδια. Ποιος θα τα πληρώσει; Τα συνήθη υποζύγια φυσικά, οι "επενδυτές" είναι μόνο για να εισπράττουν. 

Το βασικό συμπέρασμα είναι για μια ακόμα φορά ότι όποιος ελέγχει την ενέργεια ελέγχει και την Ευρώπη. Η ΕΕ ξεκίνησε ως ΕΚΑΧ και διευρύνθηκε σταδιακά για να αποτελέσει μια οικονομική ένωση ισότιμων εταίρων. Στην πορεία εξελίσσεται σε πολιτική ένωση κρατών-δορυφόρων της Γερμανικής οικονομίας και η ισοτιμία των εταίρων έχει πάει περίπατο. Η Ελλάδα τι έχει να κερδίσει απ' αυτή την εξέλιξη; Την "Ευρωπαϊκή αλληλεγγύη", του εμπράγματου δανεισμού με τα μνημόνια, που δεν διαφέρει απ' το έργο που ξαναείδαμε το 1898; Τότε που δεν υπήρχε ΕΕ;