"Θεωρία παιγνίων" στις αγορές ηλεκτρισμού: όταν οι "έξυπνοι" μετρητές προκαλούν "ανόητα" μπλακ άουτ.

Το τελευταίο "ιερό δισκοπότηρο" της Γερμανικής βιομηχανίας είναι η μαζική εγκατάσταση "έξυπνων" μετρητών ηλεκτρικής ενέργειας, που θα επιτρέπουν την τιμολόγηση της παρεχόμενης ενέργειας σε ωριαία βάση, ανάλογα με τις συνθήκες της ανεξέλεγκτης "προσφοράς" των αιολικών & Φ/Β, που ακολουθεί τα καπρίτσια των καιρικών συνθηκών.

Η ΕΕ έχει κάνει πολιτική της την προώθηση των "έξυπνων" μετρητών, αυτών που εκεί όπου ήδη εγκαταστάθηκαν απέδειξαν πως δεν σέβονται την ιδιωτικότητα των χρηστών ηλεκτρισμού και στη Γερμανία είναι απ' τις αρχές του 2010 υποχρεωτική η τοποθέτησή τους σε κάθε νεόδμητο ή πλήρως ανακαινιζόμενο σπίτι. Στην Ελλάδα βρισκόμαστε στο αρχικό στάδιο, περιμένοντας να υποβληθούν  τον ερχόμενο Σεπτέμβριο οι προσφορές στο διαγωνισμό του ΔΕΔΔΗΕ για το πιλοτικό σύστημα 300 χιλ. μετρητικών σημείων, που σε πρώτη φάση θα εγκατασταθούν 170 χιλ. μετρητές οικιακών, μικρών εµπορικών καταναλωτών, καθώς και µικρών παραγωγών του ∆ικτύου ∆ιανοµής Χαμηλής Τάσης, τόσο στο ∆ιασυνδεδεµένο Σύστηµα όσο και στα Μη Διασυνδεμένα Νησιά.

Φυσικά τους "έξυπνους" μετρητές, ως συνήθως, θα κληθούν να τους πληρώσουν "ανόητοι" καταναλωτές απ' τη μια άκρη της ΕΕ μέχρι την άλλη, προκειμένου να ...
προωθείται το μεγάλο όνειρο των Γερμανών, η Ενεργειακή Ένωση, το πλήρως διασυνδεμένο ηλεκτρικό σύστημα που θα απορροφά τη τυχαία αιολική ενέργεια, που ήδη παράγει η Γερμανία σε τέτοιο βαθμό που δεν ξέρει τι να την κάνει.

Πρόκειται για μετρητές που θα επιτρέπουν την πολύ καλύτερη διαχείριση της ζήτησης ηλεκτρισμού απ' τους μικρούς καταναλωτές, προκειμένου με τις "κατάλληλες" τιμολογιακές πολιτικές να αποθαρρύνεται η χρήση ηλεκτρισμού τις ώρες αιχμής ζήτησης. Σε μια άλλη "μετάφραση", με τις κατάλληλες τιμολογιακές πολιτικές να μεγιστοποιείται η κερδοφορία των εταιρειών-παρόχων, καθώς η κατανάλωση ηλεκτρισμού απ' τα νοικοκυριά και τις μικρές επιχειρήσεις συνδέονται ευθέως με το βιολογικό κύκλο, η ζήτηση υποχωρεί όταν οι άνθρωποι κοιμούνται και κορυφώνεται είτε προς το μεσημέρι, με τη μεγάλη οικονομική δραστηριότητα, είτε το βραδάκι, όταν οι εργαζόμενοι γυρνούν σπίτι και μέχρι να πάνε για ύπνο. 

Αυτές οι ώρες προκαλούν την ημερήσια και τη βραδινή αντίστοιχα "αιχμή ζήτησης" κι αποτελούν "πονοκέφαλο" για όλους τους διαχειριστές ηλεκτρικών συστημάτων, καθώς αν η προσφορά ηλεκτρισμού δεν καλύπτει τη ζήτηση το αποτέλεσμα είναι η διακοπή παροχής ηλεκτρισμού, ένα τοπικό ή ευρύτερο μπλακ άουτ. Μετά τη βραδινή αιχμή, όταν οι άνθρωποι κοιμούνται, η ζήτηση ηλεκτρισμού υποχωρεί και υπάρχει περίσσεια παραγωγής, κάτι που ενοχλεί βαθύτατα τους παρόχους, που βλέπουν τις πωλήσεις να μειώνονται. Βλέπετε η ηλεκτρική ενέργεια είναι το προϊόν με τη μοναδική ιδιαιτερότητα να μην μπορεί ν' αποθηκευτεί οικονομικά, η παραγωγή πρέπει να γίνεται τη στιγμή που προκύπτει η ζήτηση και με τις προωθούμενες μορφές ΑΠΕ αυτό δεν γίνεται, υπάρχει π.χ. σταθερή ζήτηση το βράδυ, όταν τα Φ/Β είναι μηδενικά και είναι εντελώς άγνωστο αν και πόσο και με τι διάρκεια θα φυσήξει ο άνεμος.

Μερικές φορές όμως τα "έξυπνα" συστήματα δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς κι αυτό θέλησαν να δείξουν ερευνητές του Πανεπιστημίου της Βρέμης, που δημοσίευσαν τον Ιούλιο τη μελέτη τους "Εconophysics of adaptive power markets: When a market does not dampen fluctuations but amplifies them". Η μελέτη εγείρει αμφιβολίες κατά πόσο οι "κατάλληλες" τιμολογιακές πολιτικές θα μπορούν να φέρουν αποτέλεσμα στη διαχείριση της ζήτησης, καθώς οι ερευνητές συμπέραναν πως οι τιμολογιακές πολιτικές ενδέχεται να οδηγήσουν τους καταναλωτές να μεταφέρουν μαζικά την κατανάλωση σε ώρες πιο φθηνού τιμολογίου, και η ξαφνική αύξηση της ζήτησης να επιφέρει χαοτικά αποτελέσματα, ακόμα και μπλακ άουτς. Είναι βλέπετε αυτή η μοναδική ιδιαιτερότητα του ηλεκτρισμού να μην μπορεί ν' αποθηκευτεί οικονομικά.

Στο προσεχές μέλλον, εάν και όταν οι εξελίξεις που παρατηρούνται σήμερα στις τιμές χονδρικής της Κεντρικής Ευρώπης μεταφερθούν και στις τιμές λιανικής, σημαντικοί κίνδυνοι ελλοχεύουν σε δίκτυα όπου οι στοχαστικές ΑΠΕ αποτελούν σημαντικό παράγοντα, καθώς όταν συμβεί να φυσά πολύ και να υπάρχει και ήλιος θα υπάρχει περίσσεια ενέργειας και οι τιμές θα μειώνονται. Αντίθετα, όταν δεν φυσά και δεν υπάρχει ήλιος οι τιμές θ' αυξάνονται. Αυτό μπορεί να οδηγήσει τους καταναλωτές να προγραμματίσουν τη λειτουργία ηλεκτρικών συσκευών, όπως π.χ. τα πλυντήρια ρούχων και πιάτων, να δουλέψουν τις ώρες που υπάρχει "περίσσεια ενέργειας" και οι τιμές θα είναι χαμηλές, (όπως δείχνει η εικόνα), κι αυτό μπορεί ν' αποδειχθεί εν δυνάμει επικίνδυνο για την ευστάθεια του συστήματος, καθώς μπορεί να δημιουργήσει ξαφνικές αιχμές ζήτησης, που στον ηλεκτρισμό μπορεί να εξελιχθούν απρόβλεπτα.

Η κλασσική οικονομική θεωρία λέει πως η τιμή καθορίζεται ανάλογα με την προσφορά και τη ζήτηση, αλλά εάν μια μεγάλη μάζα καταναλωτών ζητήσει ξαφνικά το προϊόν που προσφέρεται σε χαμηλή τιμή μπορεί να δημιουργηθούν ελλείψεις, που στον ηλεκτρισμό οδηγούν σε διακοπές και σε μπλακ άουτ!

Η προσομοίωση μιας τέτοιας αγοράς απ' τους ερευνητές του Πανεπιστημίου της Βρέμης έδειξε πως σε μια τέτοια ανταγωνιστική αγορά, όπου οι καταναλωτές ζητούν μαζικά το φθηνό προϊόν, θα δημιουργηθούν χαοτικές καταστάσεις, "άγριες" και τυχαίες: εάν δεν υπάρχει επαρκής προσφορά ηλεκτρισμού και οι τιμές είναι ακριβές, οι καταναλωτές θα υποχρεωθούν να αναβάλλουν την αγορά της απαραίτητης ενέργειας, αλλά, το μεγάλο πρόβλημα είναι πως δεν μπορούν ν' αναβάλλουν την αγορά μέχρι να υπάρξει επαρκής προσφορά και να ξαναπέσουν οι τιμές! Όλες αυτές οι ηλεκτρικές συσκευές, (πλυντήρια, στεγνωτήρια, βραστήρες, λέβητες, κλπ), που προγραμματίζονται να ξεκινήσουν να λειτουργούν μόλις μειωθεί η τιμή κάτω από ένα όριο, δημιουργούν μια συσσωρευμένη δυναμική, σαν ένα συμπιεσμένο ελατήριο ή σαν μια χιονοστιβάδα, που θα εκτονωθεί μαζικά κι απρόβλεπτα, υπερφορτώνοντας το δίκτυο σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα και κάνοντας ένα μπλακ άουτ πολύ πιο πιθανό! 

Οι αναρτήσεις μας δημοσιεύονται στο greeklignite.blogspot.gr και στο Facebook, στη διεύθυνση Greeklignite! Πατήστε «Μου αρέσει» (Like) στη σελίδα μας, για να έχετε πιο άμεση ενημέρωση! Και ανοίγετε τις αναρτήσεις, καθώς το Facebook δεν θα σας τις εμφανίζει καθόλου στη ροή αν δει πως δεν τις ανοίγετε. 

Ποιο είναι το χειρότερο; Όπως είδαμε πριν δυο μήνες, τα συμπεράσματα των ερευνητών της Βρέμης έχουν ήδη επαληθευθεί απ' την έρευνα Customer-Led Network Revolution Project, που έγινε επί σειρά ετών στη Βρετανία κι ολοκληρώθηκε πρόσφατα: "Through incentives such as time-linked tariffs - which cut bills by an average of 14% - the study looked to see if they could encourage changes in behaviour so that energy-intensive chores were undertaken outside of the traditional peak period of 4pm to 8pm, Monday to Friday. - Μέσω κινήτρων όπως οι χρώσεις ανάλογα με το χρονικό διάστημα, που μείωναν τους λογαριασμούς κατά μέσο όρο περίπου 14%, η μελέτη εξέτασε αν θα μπορούσε να ενθαρρύνει αλλαγές στη συμπεριφορά, έτσι ώστε, οι ενεργοβόρες δραστηριότητες να γίνονται εκτός της παραδοσιακής περιόδου αιχμής 4-8 το βράδυ, Δευτέρα με Παρασκευή". Και ναι, οι οικογένειες "ήταν πρόθυμες" ν' αλλάξουν τις καθημερινές τους συνήθιες, σε αντάλλαγμα για χαμηλότερες χρεώσεις ηλεκτρικού. Σε μια αγορά που οι καταναλωτές είναι μάλλον οι πιο δυσαρεστημένοι στην ΕΕ απ' τ' αγαθά που τους προσφέρει ο "ανταγωνισμός" 34 παρόχων. 

Είχε λοιπόν πολύ δίκιο η Eurelectric, η Ένωση των Ευρωπαϊκών εταιρειών ηλεκτροπαραγωγής, όταν αναγκάστηκε να εκδώσει τον περασμένο Μάρτιο την έκθεση "Thermal Power Plants - a vital asset in a new energy world", στην οποία έχει φθάσει να λέει το αυτονόητο ακόμα και για μικρά παιδιά: τα θερμικά εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής είναι στοιχεία ζωτικής σημασίας σε ένα νέο ενεργειακό κόσμο. Δυστυχώς ωστόσο οι Ευρωπαίοι πολιτικοί φαίνεται να έχουν απομακρυνθεί από κάθε έννοια της φυσικής και νομίζουν πως το ηλεκτρικό ρεύμα είναι ένα κοινό, ένα οποιοδήποτε εμπόρευμα, οπότε μπορούν να μεταβάλλουν τις κοινωνίες σε πειραματόζωα.