Μια σημαντική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τις κρατικές ενισχύσεις στην ηλεκτροπαραγωγή από εγχώριο άνθρακα

Αναγνώστης του ιστολογίου μας έστειλε μια πολύ ενδιαφέρουσα απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον ευχαριστούμε. Η υπόθεση αφορά τις κρατικές ενισχύσεις στην ηλεκτροπαραγωγή από εγχώριο άνθρακα και θα δούμε σήμερα τα κύρια σημεία της, καθώς μπορεί μελλοντικά να φανεί χρήσιμη και για τη χώρα μας, που έχει εγχώριο άνθρακα, τον υπερ-πολύτιμο λιγνίτη μας.

Στην υπόθεση Τ-57/11 η Ισπανική Castelnou Energía SL, υποστηριζόμενη από την Greenpeace-España, προσέφυγε κατά ...
της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία υποστηρίχθηκε από το Βασίλειο της Ισπανίας, τη Hidroeléctrica del Cantábrico SA (θυγατρική της Πορτογαλικής EDP), την E.ON Generación SL (του Γερμανικού ομίλου E.ON), την Comunidad Autónoma de Castilla y León (Τοπική Αυτοδιοίκηση Καστίλλης-Λεόν) και την Federación Nacional de Empresarios de Minas de Carbón (Carbunión, Εθνική Ομοσπονδία Εργοδοτών ανθρακωρυχείων). Αντικείμενο της προσφυγής ήταν το αίτημα να ακυρωθεί η απόφαση της Επιτροπής C(2010) 4499 της 29ης Σεπτεμβρίου 2010, σχετικά με την κρατική ενίσχυση N 178/2010, η οποία χορηγήθηκε από το Βασίλειο της Ισπανίας με τη μορφή αντιστάθμισης υποχρέωσης παροχής δημόσιας υπηρεσίας, σε συνδυασμό με μηχανισμό προσφυγής κατά προτεραιότητα στις υπηρεσίες των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας οι οποίοι χρησιμοποιούν εγχώριο άνθρακα.

Με το Βασιλικό Διάταγμα (Real Decreto) 134/2010, που τέθηκε σε ισχύ τον Φεβρουάριο του 2011, δέκα σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής (που προσδιορίζονται συγκεκριμένα στο Διάταγμα), υποχρεώθηκαν να εφοδιάζονται με εγχώριο άνθρακα (ισπανικής προέλευσης), η τιμή του οποίου είναι υψηλότερη εκείνης των άλλων καυσίμων, και να παράγουν ορισμένη ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας από τον εν λόγω άνθρακα (23,35 TWh ετησίως). Προκειμένου να διασφαλισθεί η πώληση στην αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας, την οποία παράγουν οι δέκα σταθμοί χρησιμοποιώντας εγχώριο άνθρακα, το Διάταγμα θέσπισε ένα "μηχανισμό προσφυγής σε υπηρεσίες κατά προτεραιότητα", ουσιαστικά την προτίμηση αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας από αυτούς τους σταθμούς και όχι από σταθμούς που χρησιμοποιούν εισαγόμενο άνθρακα, πετρέλαιο ή φυσικό αέριο. Στους δέκα σταθμούς χορηγήθηκε αντισταθμιστικό ποσό ίσο με τη διαφορά μεταξύ του επιπλέον κόστους παραγωγής, με το οποίο επιβαρύνθηκαν για να προτιμήσουν τον εγχώριο άνθρακα, και της τιμής πώλησης στην ημερήσια αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Οι προβλεπόμενες από το Διάταγμα ετήσιες δαπάνες ήταν 400 εκατομμύρια ευρώ και το επίδικο μέτρο προβλεπόταν να λήξει το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 2014.

Η Επιτροπή έκρινε ότι οι υποχρεώσεις, που επιβλήθηκαν με το Διάταγμα στους κατόχους των δέκα σταθμών, ισοδυναμούσαν με διαχείριση υπηρεσίας γενικού οικονομικού συμφέροντος ( εφεξής ΓΟΣ), που δικαιολογείται από την ανάγκη διαφύλαξης της ασφάλειας του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια, διαπίστωσε την ύπαρξη κρατικής ενίσχυσης, θεώρησε ότι η εν λόγω ενίσχυση ήταν συμβατή με την εσωτερική αγορά και δεν πρόβαλε αντιρρήσεις στην εν λόγω κρατική ενίσχυση, οπότε η Castelnou Energía SL, υποστηριζόμενη από την Greenpeace-España, προσέφυγε κατά της Επιτροπής.

Η Castelnou Energía SL είναι εταιρεία του ομίλου GDF SUEZ κι έχει ένα εργοστάσιο φυσικού αερίου (συνδυασμένου κύκλου) 790MW στο Τερουέλ της Αραγωνίας. Κατέθεσε στοιχεία ότι το επίδικο μέτρο επηρέασε τη θέση της στον ανταγωνισμό, διακρίνοντάς την από τους λοιπούς επιχειρηματίες, τους οποίους αφορά το εν λόγω μέτρο, λόγω της γεωγραφικής της θέσης στην περιοχή της Αραγωνίας, η οποία όχι μόνο χαρακτηρίζεται από πλεόνασμα παραγωγής, αλλά και στην οποία επιπλέον είναι εγκατεστημένος ο κύριος σταθμός τον οποίο αφορά το επίδικο μέτρο (Teruel) και ο οποίος αναμένεται να παράγει τουλάχιστον το ένα τέταρτο της ποσότητας ηλεκτρικής ενέργειας που πρέπει να παράγεται από εγχώριο άνθρακα. Από τα ποσοστά που κοινοποίησε η προσφεύγουσα προκύπτει ότι η εφαρμογή του επίδικου μέτρου δεν παράγει τα ίδια αποτελέσματα σε όλους τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής συνδυασμένου κύκλου και ότι ο σταθμός της προσφεύγουσας είναι ένας από τους τρεις σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής συνδυασμένου κύκλου που θίγονται κατά το πλείστον μεταξύ των 39 καταχωρισμένων σταθμών. Ειδικότερα, ο σταθμός της προσφεύγουσας θίγεται από το επίδικο μέτρο δύο φορές περισσότερο από όσο θίγεται κατά μέσο όρο το σύνολο των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής συνδυασμένου κύκλου (60,8% έναντι 27,6%). Εξάλλου, ο πλέον θιγόμενος από το επίδικο μέτρο σταθμός (Escatrón 3) είναι εγκατεστημένος, όπως και εκείνος της προσφεύγουσας, στην Περιφέρεια της Αραγωνίας. Επιπλέον, ο όμιλος στον οποίο ανήκει δεν είχε στην κατοχή του άλλο σταθμό και, επομένως, δεν μπορούσε να αντισταθμίσει τις προκληθείσες από το επίδικο μέτρο απώλειες, τις οποίες εκτιμά σε τουλάχιστον 50 εκατομμύρια ευρώ.

Το Δικαστήριο, με τη σκέψη 123, έκρινε πως η Επιτροπή δεν ήταν υποχρεωμένη να εξετάσει κατά πόσο η υποχρέωση αγοράς εγχώριου άνθρακα, εκτιμώμενη μεμονωμένα, αποτελούσε κρατική ενίσχυση προς τους παραγωγούς του άνθρακα.

Στις σκέψεις 126 & 127 το Δικαστήριο αναφέρει πως "Πληθώρα διατάξεων του δικαίου της Ένωσης αναγνωρίζουν ότι η ασφάλεια του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια αποτελούσε λόγο δικαιολογητικό της συστάσεως υπηρεσίας ΓΟΣ" και πως "Το άρθρο 11, παράγραφος 4, της οδηγίας 2003/54 διευκρίνισε εξάλλου ότι «ένα κράτος μέλος μπορεί, για λόγους ασφάλειας του εφοδιασμού, να επιτάσσει να δίδεται προτεραιότητα, κατά την κατανομή φορτίων, στις εγκαταστάσεις παραγωγής που χρησιμοποιούν εγχώριες πηγές πρωτογενούς ενεργειακού καυσίμου, σε αναλογία που δεν υπερβαίνει, κατά τη διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους, το 15% της συνολικής ποσότητας πρωτογενούς ενέργειας η οποία απαιτείται για την παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνεται στο εν λόγω κράτος μέλος.»

Η προσφεύγουσα Castelnou Energía SL δεν αμφισβητεί ότι η ασφάλεια του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια αποτελεί λόγο γενικού οικονομικού συμφέροντος δυνάμενο να δικαιολογήσει τη σύσταση υπηρεσίας ΓΟΣ, αμφισβητεί όμως την ύπαρξη κινδύνου για την ασφάλεια του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια στην Ισπανία. 

Κι εδώ αρχίζουν τα πολύ "ωραία" για την άφρονα ανάπτυξη των ΑΠΕ στην Ισπανία, καθώς η Επιτροπή έκρινε ότι δεν ήταν προδήλως εσφαλμένο το επιχείρημα των ισπανικών αρχών ότι υφίστατο, λόγω ανεπαρκούς αποδοτικότητας, κίνδυνος παύσεως λειτουργίας, μεταξύ των ετών 2010 και 2014, των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής που μπορούσαν να διαφυλάξουν την εν λόγω ασφάλεια του εφοδιασμού, ήτοι των σταθμών που λειτουργούν με εγχώριο άνθρακα, χωρίς να μπορούν οι σταθμοί αυτοί να αντικατασταθούν από άλλους σταθμούς ηλεκτρικής ενέργειας, λαμβανομένων υπόψη των χαμηλών τιμών και της αβεβαιότητας που χαρακτηρίζει την αγορά χονδρικής στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας!

Η Επιτροπή επισήμανε ότι η απομόνωση της ισπανικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, λόγω των περιορισμένων διασυνδέσεων με τις λοιπές ευρωπαϊκές χώρες, θα εμπόδιζε τους κατόχους σταθμών ηλεκτροπαραγωγής που χρησιμοποιούν εγχώριο άνθρακα να αμβλύνουν τις συνέπειες της μειωμένης ζήτησης και των μειωμένων τιμών χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ισπανία, που είχε ως συνέπεια η οικονομική κρίση, χάρη σε εξαγωγές προς αγορές όπου εφαρμόζονται υψηλότερες τιμές. Από τα στοιχεία προκύπτει ότι η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας μειώθηκε αισθητά στην Ισπανία (κατά 5 % το 2009) και ότι οι σταθμοί που χρησιμοποιούν εγχώριο άνθρακα μείωσαν κατά τον ίδιο χρόνο σημαντικά την παραγωγή τους.

Και στη σκέψη 143 το Γενικό Δικαστήριο επισημαίνει χωρίς περιστροφές:

"Εξάλλου, όπως προκύπτει από αυτή την παράγραφο της προσβαλλομένης αποφάσεως και όπως ορθώς τόνισε η Επιτροπή με τα υπομνήματά της, οι κίνδυνοι για την ασφάλεια του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια στην Ισπανία απορρέουν ιδίως από το σημαντικό μερίδιο που καταλαμβάνουν στον εν λόγω εφοδιασμό οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως είναι η αιολική, η υδροηλεκτρική και η ηλιακή ενέργεια. Πράγματι, αυτές οι πηγές ενέργειας, οι οποίες αντιπροσώπευαν, σύμφωνα με τα παρασχεθέντα από την Επιτροπή στοιχεία που περιλαμβάνονται εν μέρει στην προσβαλλόμενη απόφαση (παράγραφος 97 και υποσημείωση 40) και τα οποία δεν αμφισβητήθηκαν αλλά απεναντίας συμπληρώθηκαν από την προσφεύγουσα, ένα διόλου αμελητέο μέρος της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται και καταναλώνεται στην Ισπανία (44 % του συστήματος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ισπανία βάσει της εγκατεστημένης ισχύος για το 2009, 23 % της ισπανικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας το 2008 και 35 % της καταναλωθείσας ηλεκτρικής ενέργειας στην Ισπανία το 2010), εξαρτώνται εξ ορισμού από τις καιρικές συνθήκες και δεν μπορούν, συνεπώς, ανεξαρτήτως της παραγωγικής ικανότητάς τους, να θεωρηθούν ικανές να διασφαλίσουν εν πάση περιπτώσει τον εφοδιασμό με ηλεκτρική ενέργεια στην Ισπανία. Τούτο ισχύει κατά μείζονα λόγο δεδομένου ότι, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφαση (παράγραφος 98), χωρίς αυτό να αμφισβητηθεί ειδικώς από την [προσφεύγουσα], οι σταθμοί που χρησιμοποιούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν είναι ικανοί να εξασφαλίσουν τις υπηρεσίες προσαρμογής [«servicios de equilibrio»] που είναι αναγκαίες για την αποτροπή φαινομένων διακοπής του εφοδιασμού, στο μέτρο που καθιστούν δυνατή την προσαρμογή της ισχύος εξόδου των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής προς τα πάνω ή προς τα κάτω, με γνώμονα τη ζήτηση του φορέα παροχής του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας (βλ. επίσης παράγραφο 21 της προσβαλλομένης αποφάσεως)."

Στη σκέψη 144 το Δικαστήριο αποκλείει και την πυρηνική ενέργεια: "η πυρηνική ενέργεια, έστω και αν δεν εξαρτάται από τις κλιματικές συνθήκες όπως συμβαίνει με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δεν μπορεί να θεωρηθεί εγχώρια πηγή ενέργειας όπως ο εγχώριος άνθρακας και, κατ’ επέκταση, να συνεκτιμηθεί ως τέτοια από την Επιτροπή στο πλαίσιο της εκ μέρους της εκτιμήσεως του προβαλλόμενου κινδύνου για την ασφάλεια του εφοδιασμού. Πράγματι, μολονότι, όπως τόνισε η προσφεύγουσα, τα πυρηνικά καύσιμα, δηλαδή το εμπλουτισμένο ουράνιο, παράγεται στην Ισπανία, η πηγή του καυσίμου αυτού, ήτοι το ουράνιο, προέρχεται, όπως δέχθηκαν όλοι οι διάδικοι κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, από κοιτάσματα που δεν βρίσκονται στην Ισπανία." Την ασφάλεια ηλεκτροδότησης δηλαδή, κατά το Δικαστήριο, εξασφαλίζουν μόνο κοιτάσματα που βρίσκονται στην Ισπανία, μόνο εγχώριες κι όχι εισαγόμενες πηγές! 

Οι αναρτήσεις μας βρίσκονται και στο Facebook, στη διεύθυνση Greeklignite! Πατήστε «Μου αρέσει» (Like) στη σελίδα μας, για να έχετε πιο άμεση ενημέρωση! Και ανοίγετε τις αναρτήσεις, καθώς το Facebook δεν θα σας τις εμφανίζει καθόλου στη ροή αν δει πως δεν τις ανοίγετε.

Στη σκέψη 153 το Δικαστήριο επισημαίνει πως η Επιτροπή εκτίμησε ότι οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής που χρησιμοποιούν άνθρακα, και ειδικότερα όσοι χρησιμοποιούν εγχώριο άνθρακα, κατείχαν σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και ήταν σε θέση, παρά τη μειωμένη ευελιξία τους σε σχέση με τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής που χρησιμοποιούν φυσικό αέριο, να παρέχουν στον φορέα παροχής του συστήματος υπηρεσίες προσαρμογής, οι οποίες ήταν απαραίτητες για την αποτροπή φαινομένων διακοπής του εφοδιασμού. Η πλήρης αλλαγή καυσίμου για τους σταθμούς που χρησιμοποιούν άνθρακα, από εγχώριο σε εισαγόμενο άνθρακα, δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί άμεσα και θα απαιτούσε σημαντικές επενδύσεις. Ως εκ τούτου, ελλείψει του επίδικου μέτρου, η παραγωγή άνθρακα στην Ισπανία θα μπορούσε να παύσει πλήρως και οι σταθμοί που χρησιμοποιούν εγχώριο άνθρακα, λαμβανομένων υπόψη των δυσχερειών στη μεταβολή καυσίμου, δεν θα ήταν πλέον διαθέσιμοι προς εξασφάλιση του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια. Τέλος, η Επιτροπή διαπίστωσε ότι, πέραν του εγχώριου άνθρακα, όλα τα άλλα καύσιμα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας προέρχονταν από χώρες μη μέλη της Ένωσης που δεν απαλλάσσονται από γεωστρατηγικούς κινδύνους, γεγονός που συνεπάγεται επιπλέον κινδύνους για την ασφάλεια του εφοδιασμού στην Ισπανία.

Και τελικά το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι η προσφυγή της Castelnou Energía SL, υποστηριζόμενη από την Greenpeace-España, πρέπει να απορριφθεί στο σύνολό της, δημιουργώντας μια πολύ ενδιαφέρουσα νομολογία.