Κατολίσθηση λιγνιτωρυχείου Αμυνταίου: περισσότερο φως στο Πόρισμα Νο 1 (Επιτροπή ΔΕΗ).

Στις 10/6/2017 μια πρωτοφανούς μεγέθους κατολίσθηση κατέστρεψε το λιγνιτωρυχείο Αμυνταίου της ΔΕΗ και προκάλεσε κοινωνική αναστάτωση στην ευρύτερη περιοχή. Πολύ πάνω από 100, ίσως κι 150, εκατομμύρια κυβικών μέτρων χωμάτων και λιγνιτικού κοιτάσματος μετακινήθηκαν απότομα και το τοπίο άλλαξε ριζικά.

Από την πρώτη στιγμή η ΔΕΗ συγκρότησε τη δική της επιτροπή για τη διερεύνηση των αιτίων της κατολίσθησης και λίγο αργότερα το Υπουργείο Ενέργειας συγκρότησε μια ανεξάρτητη δεύτερη ομάδα ειδικών. Τα πορίσματα υποβλήθηκαν, αλλά ποτέ μέχρι σήμερα δεν έγινε ευρύτερα γνωστό το περιεχόμενό τους, καθώς τόσο την 1/9/2017 η ΔΕΗ όσο και την 8/11/2017 το ΥΠΕΝ περιορίστηκαν στην έκδοση εξαιρετικά λιτών ανακοινώσεων.

Το ιστολόγιο κάλυψε απ' την πρώτη στιγμή το θέμα της κατολίσθησης, καθώς σ' όλο τον πολιτισμένο κόσμο οι αστοχίες τεχνικών έργων ενδιαφέρουν άμεσα τον τεχνικό κόσμο και διδάσκονται στα Πολυτεχνεία ως μελέτες περίπτωσης, προκειμένου να αποφευχθούν παρόμοιες καταστάσεις στο μέλλον. Γίνονται επίσης συνέδρια αφιερωμένα στη σύγκριση των πορισμάτων, για τη συζήτηση των διαφόρων απόψεων και την καλύτερη δυνατή διευκρίνιση των όποιων τεχνικών αποριών. Αυτά φυσικά στον πολιτισμένο κόσμο, στην πρώτα ηθικά κι έπειτα οικονομικά χρεοκοπημένη χώρα καμιά συζήτηση δεν έγινε μέχρι τώρα, φαίνεται πως οι σκοπιμότητες προηγούνται.

Στο δελτίο τύπου η ΔΕΗ είχε υποσχεθεί πως "Η αναγκαία αναλυτική ενημέρωση και επεξηγήσεις για τα συμπεράσματα του πορίσματος θα παρασχεθούν στους αρμόδιους φορείς και παράγοντες, ιδιαίτερα της περιοχής, το προσεχές διάστημα", ωστόσο έναν ολόκληρο χρόνο μετά "το προσεχές διάστημα" δεν έχει έλθει ακόμα και προφανώς πρέπει πλέον να θεωρούμε άγνωστο αν θα έλθει ποτέ. Σήμερα λοιπόν, ακριβώς ένα χρόνο μετά την ανακοίνωση του 1ου πορίσματος, το ιστολόγιο ρίχνει περισσότερο φως στο περιεχόμενό του και θ' ακολουθήσει ανάλογη ανάρτηση για το 2ο πόρισμα.

Πρώτη παρατήρηση είναι πως το πόρισμα αποτελείται από 108 σελίδες, υπάρχει ωστόσο και συμπληρωματική παρατήρηση από μέλος της επιτροπής, που είναι αναπόσπαστη στο πόρισμα κι ανεβάζει το συνολικό αριθμό σελίδων σε 120. Δεν είναι προφανώς τυχαίο που μια απ' τις αναρτήσεις για το θέμα είχε τίτλο "Αποκλειστικό: 120-119-118-... πράγματα που δεν ξέρουμε για την κατολίσθηση στο λιγνιτωρυχείο Αμυνταίου" ούτε και μια απ' τις επόμενες έλεγε "Κατολίσθηση Ορυχείου Αμυνταίου: Και ΕΝΑ και ΔΥΟ και ΤΡΙΑ πορίσματα στο συρτάρι;"

Δεύτερη παρατήρηση είναι πως το πόρισμα εντοπίζει ότι για περισσότερο από 10 χρόνια το λιγνιτωρυχείο ...
αναπτυσσόταν ανάμεσα σε δυο βασικά "κρασπεδικά" ρήγματα, που οριοθετούν τη λιγνιτοφόρα λεκάνη: το διάσημο πλέον ρήγμα των Αναργύρων, που περνά μέσα απ' τον υπό μετεγκατάσταση ομώνυμο Οικισμό, αλλά και το πολύ λιγότερο γνωστό, ωστόσο εξίσου σημαντικό, "ρήγμα της Βεγορίτιδας".  Πρόκειται πιθανά για το περίφημο "2ο ρήγμα", το οποίο σύμφωνα με τις τότε δηλώσεις "δεν είχε εντοπιστεί και δεν παρακολουθείτο από τις αρμόδιες υπηρεσίες", όπως βλέπουμε στα δημοσιεύματα της εποχής. 

Τα ρήγματα αυτά είναι "εφελκυστικά", δηλαδή οι επιφάνειες στις δυο πλευρές του ρήγματος τείνουν να αποκολληθούν μεταξύ τους, με την κατεύθυνση των δυνάμεων όπως φαίνεται στην πάνω εικόνα, που είναι απόσπασμα από τη Νεοτεκτονική Εξέλιξη και Ενεργή Γεωδυναμική Κατάσταση του Ελληνικού Χώρου, όπως τη δίνει σε ευρύτερο σχήμα το Γεωλογικό Τμήμα του ΑΠΘ.  Η προώθηση της εκσκαφής του λιγνιτωρυχείου είχε σαν αποτέλεσμα την αποφόρτιση των επιφανειών των ρηγμάτων και ενεργοποίησε τους εφελκυστικούς και διατμητικούς μηχανισμούς τους, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη πιέσεων στην περιοχή που τελικά κατολίσθησε. Αυτή η "ενεργοποίηση" των εφελκυστικών μηχανισμών των ρηγμάτων είναι που επηρέασε και τον Οικισμό Αναργύρων. 

Οι αναρτήσεις μας δημοσιεύονται στο greeklignite.blogspot.gr και αναδημοσιεύονται στο Facebook. Να επισκέπτεστε τακτικά το ιστολόγιο για να δείτε τις αναρτήσεις ή να ρυθμίσετε κατάλληλα την προτεραιότητα προβολής στο Facebook, διαφορετικά δεν θα σας στείλει σχετική ειδοποίηση. 

Η "ενεργοποίηση" των εφελκυστικών μηχανισμών έδινε μικρομετακινήσεις στην περιοχή του ρήγματος Βεγορίτιδας από την άνοιξη 2016 και στην περιοχή του ρήγματος Αναργύρων απ' τις αρχές 2017. Κατά τα τελευταία δύο χρόνια πριν την κατολίσθηση τα μέτωπα εκμετάλλευσης προωθούνταν κάνοντας στροφή προς ΝΔ, ενώ η βάση των λιγνιτικών στρωμάτων βυθιζόταν προς ΒΔ. Ο συνδυασμός αυτός επιδείνωσε σημαντικά τις συνθήκες ευστάθειας του συγκεκριμένου πρανούς που τελικά κατολίσθησε, καθώς η διεύθυνση κλίσης του ολισθαίνοντος πρανούς παραλληλίστηκε με τη διεύθυνση της βύθισης της βάσης των λιγνιτικών στρωμάτων.

Σαν συνέπεια της έναρξης ολίσθησης του πρανούς εμφανίστηκαν στα μέσα Μαΐου 2017 ρωγμές στο φυσικό έδαφος, στη στέψη του ολισθαίνοντος πρανούς, ρωγμές που γέμισαν νερό απ' τις συνεχόμενες βροχές στο τέλος Μαΐου, αλλά κι απ' τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα. Η πλήρωση των ρωγμών με νερό δημιούργησε υδροστατική πίεση, η οποία λειτούργησε συμπληρωματικά στις πιέσεις που ήδη ασκούσαν οι μηχανισμοί των ρηγμάτων. Ήταν κάτι περισσότερο από "το κερασάκι στην τούρτα". Μια σειρά παράγοντες έπαιξαν επίσης το δικό τους ρόλο, όπως ότι το ορυχείο αναπτυσσόταν σε περιοχή αποξηραμένου τη δεκαετία του 1960 βάλτου με σαθρά πετρώματα, τα οποία επιπλέον ήταν και αρκετά τεκτονισμένα, η παρουσία μιας λεπτής αργιλικής στρώσης κάτω απ' το λιγνιτικό κοίτασμα πάνω στην οποία αναπτύχθηκε η ολίσθηση και η ύπαρξη μιας κατακερματισμένης περιοχής στο μέσο των μετώπων, που μη αντέχοντας τις πλευρικές πιέσεις αστόχησε πρώτη κι ακολούθησε κάτι σαν "φαινόμενο ντόμινο".

Όλα τα πιο πάνω βεβαίως είναι φυσικοί παράγοντες, που από μόνοι τους μπορεί να υπάρχουν λιγότερο ή περισσότερο σ' όλα τα επιφανειακά μεταλλεία του πλανήτη. Όσο κι αν το δελτίο τύπου έλεγε πως "Πρόκειται περί μη τυπικού φαινομένου, με την έννοια ότι δεν οφείλεται σε συνήθεις παράγοντες κατολισθήσεων στα Ορυχεία", εκείνο που περιμένει κανείς να απαντηθεί αρμοδίως είναι για ποιο λόγο οι φυσικοί παράγοντες μπόρεσαν να συνδυαστούν και να δώσουν το καταστροφικό αποτέλεσμα, π.χ. τι συνέβη με το ρήγμα της Βεγορίτιδας, που υπήρχε στο ορυχείο για χρόνια. Φταίει η υποστελέχωση των ορυχείων; Φταίει η αδυναμία προσλήψεων, επειδή κάποιοι απάτριδες προτιμούν αντί για εγχώριο λιγνίτη να καίνε εισαγόμενο φυσικό αέριο; Φταίει η στελέχωση της ΔΕΗ με κομματικά κριτήρια; Φταίει ο κακός μας ο καιρός;

Η Επιχείρηση, κατά 51% ακόμα Δημόσια, ζημιώθηκε πολλά εκατομμύρια ευρώ, όπως φυσικά ζημιώθηκαν και οι λοιποί μέτοχοι, εκατοντάδες εργαζόμενοι βρέθηκαν ξαφνικά χωρίς αντικείμενο απασχόλησης και πολλοί χωρίς δουλειά, η τοπική κοινωνία αναστατώθηκε, οπότε ΔΕΗ και ΥΠΕΝ οφείλουν απαντήσεις. Κανείς δεν πρέπει να ξεχνά πως καταρχήν υπάρχουν πολλά άλλα ορυχεία και μεταλλεία στον Ελλαδικό χώρο, που πρέπει να προστατευθούν απ' τις αιτίες που κατέστρεψαν το Αμύνταιο. Η προστασία των εργαζομένων δεν μπορεί να επαφίεται στην απανταχού του πλανήτη προστάτιδα των μεταλλείων Αγία Βαρβάρα.

Η αναδημοσίευση επιτρέπεται μόνο εφόσον κάτω απ' την αναδημοσιευμένη ανάρτηση εμφανίζεται επί λέξει η φράση "Πηγή: greeklignite.blogspot.gr". Σε κάθε άλλη περίπτωση η αναδημοσίευση ΔΕΝ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ, θεωρείται παραβίαση πνευματικής ιδιοκτησίας και θα υπάρχει αστική απαίτηση.