Συγκινητικές εκδηλώσεις αφοσίωσης στο λιγνίτη στη Δυτική Μακεδονία, αλλά ο λιγνίτης δεν είναι ακόμα για το μουσείο!

Στα μέσα της δεκαετίας του '50 ο Μποδοσάκης είχε στήσει στην περιοχή της Πτολεμαΐδας τη ΛΙΠΤΟΛ (ΛΙγνιτωρυχεία Πτολεμαΐδας), για τη συστηματική αξιοποίηση των λιγνιτών της περιοχής. Τη ΛΙΠΤΟΛ εξαγόρασε αργότερα η τότε 100% δημόσια ΔΕΗ κι εκτόξευσε την αξιοποίηση του λιγνίτη, του δικού μας μαύρου χρυσού. 

Η ΛΙΠΤΟΛ ήταν ένα ολόκληρο Βιομηχανικό Συγκρότημα, με επιφανειακό λιγνιτωρυχείο και σιδηροδρομικό δίκτυο μεταφοράς του λιγνίτη στον πρώτο μικρό ΑΗΣ της περιοχής, καθώς και σ' εργοστάσιο κατασκευής μπρικέτας (λιγνιτόπλινθων). Είχε επίσης οργανωμένο Φυσικοχημικό εργαστήριο, μηχανουργείο και λοιπές βοηθητικές εγκαταστάσεις. Στη δεκαετία του 1960 η μπρικέτα της ΛΙΠΤΟΛ απλώθηκε σχεδόν σ' όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, σαν ένα πολύ φθηνό καύσιμο, εκατοντάδες κάτοικοι της περιοχής βρήκαν δουλειά και η τοπική κοινωνία αγκάλιασε τη βιομηχανία.

Τα χρόνια πέρασαν και πριν μερικές ημέρες, όπως βλέπουμε στο πιο πάνω βίντεο του τοπικού FLASH-TV,  κατεδαφίστηκε με ελεγχόμενη ανατίναξη το σιλό αποθήκευσης λιγνίτη της ΛΙΠΤΟΛ, σιλό όπου κατέληγαν τα -ηλεκτροκίνητα παρακαλώ- τρένα της πιο κάτω φωτογραφίας (απ' το αρχείο Γ. Καζαντζή, όπως και η επόμενη), που τροφοδοτούσε το μικρό ΑΗΣ ΛΙΠΤΟΛ και το εργοστάσιο κατασκευής μπρικέτας (λιγνιτόπλινθων).

Η κατεδάφιση του σιλό αποτελεί προφανώς προπομπό της καθαίρεσης και των υπόλοιπων κτηρίων, καθώς βρίσκονται χτισμένα πάνω σε ρηχό και καλής ποιότητας λιγνιτικό κοίτασμα. Αν τυχόν κάποιοι αναρωτηθούν για ποιο λόγο χτίστηκαν τα κτήρια πάνω σε λιγνιτικό κοίτασμα, ας αναλογιστούν πως αυτό έγινε στη δεκαετία του '50, που τα τεχνολογικά μέσα της εποχής δεν επέτρεπαν μεταφορές υλικών σε μεγάλες αποστάσεις. Επιπλέον, το κοίτασμα που σήμερα θεωρείται καλό, ήταν πολύ πιο φτωχό από αυτά που είχαν βρεθεί στις δεκαετίες του 1950-60. Και ήδη βρισκόμαστε 60 χρόνια μετά, οι εγκαταστάσεις μάλλον έχουν αποσβεστεί προ πολλού.

Η κατεδάφιση αποτέλεσε αφορμή για να ξεκινήσει στην περιοχή μια συζήτηση για την αποτροπή της καθαίρεσης άλλων κτηρίων και ιδίως του ΑΗΣ Πτολεμαΐδας, με φορείς της περιοχής να προβάλουν αίτημα μετατροπής του σε βιομηχανικό πάρκο και μουσείο. Η συζήτηση αυτή ωστόσο είναι πολύ άχαρη, καθώς η παρεμπόδιση της συνέχισης της εκμετάλλευσης του κοιτάσματος ουσιαστικά οδηγεί ...
στην δια παντός απαξίωση σημαντικής ποσότητας λιγνίτη. Το κοίτασμα της λεκάνης Κοζάνης-Πτολεμαΐδας είναι γνωστό από πολλές δεκαετίες πως εκτείνεται συνεχόμενα απ' τους πρόποδες του Βέρμιου μέχρι τους πρόποδες του Άσκιου και η ορθολογική του εκμετάλλευση σημαίνει πως δεν πρέπει να μένουν τυχαία τμήματα ανεκμετάλλευτα. Το αντίθετο μάλιστα, θα πρέπει να μεγιστοποιήσουμε την απόληψη του δικού μας μαύρου χρυσού και να μη βιαζόμαστε να τον βάλουμε στο μουσείο!

Τον Απρίλιο 2014 σ' αυτό το ιστολόγιο είχε δημοσιευθεί το άρθρο "Να διαλύσουμε δυο μύθους που λέγονται σε βάρος του λιγνίτη", στο οποίο δυο επιστήμονες, που ασχολούνται πολλά χρόνια με το λιγνίτη, παρουσίασαν αναλυτικά στοιχεία για τα αποθέματα και χαρακτηριστικά σημείωναν: "Λιγνίτη έχουμε πολύ, ακόμα. Ίσως, δεν έχουμε τα εύκολα κοιτάσματα του παρελθόντος, αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτα, πουθενά στον κόσμο, σε κανένα μετάλλευμα δεν υπάρχουν τα μεγάλα και πλούσια κοιτάσματα του παρελθόντος. Κάθε μια γενιά που περνάει απ’ αυτό τον πλανήτη, ανάλογα με το επίπεδο της τεχνολογίας που έχει αναπτύξει, παίρνει το δικό της μερίδιο απ’ τους πόρους που μπορεί να αξιοποιήσει για να καλύψει τις ανάγκες της." Αν λοιπόν σκεφτόμασταν όπως οι πρόγονοί μας, της πιο πάνω φωτογραφίας, με βάση τα στοιχεία του πίνακα αποθεμάτων θα έπρεπε ίσως ήδη να συζητούμε την επέκταση της εκμετάλλευσης στο κοίτασμα του Προαστείου και την κατασκευή μιας νέας λιγνιτικής μονάδας "Πτολεμαΐδα 6", δίπλα στην "Πτολεμαΐδα 5". Αλλά, δυστυχώς, οι πολιτικές των τελευταίων 15 ετών, που μας οδήγησαν δεμένους χειροπόδαρα στο 100% εισαγόμενο φυσικό αέριο και η επιθυμία κάποιων να πουλάνε σε χρεοκοπημένες χώρες ανεμογεννήτριες και Φ/Β πάνελ, δεν επιτρέπουν πια να σκεφτόμαστε όπως οι πρόγονοί μας.

Η περιοχή σίγουρα χρειάζεται ένα μουσείο βιομηχανικής κληρονομιάς για το λιγνίτη και την ηλεκτροπαραγωγή. Εδώ έχουμε μουσείο πλινθοκεραμοποιίας, μουσείο μετάξης, μουσείο μαστίχας, μουσείο μαρμαροτεχνίας και δεν θα έχουμε μουσείο για το λιγνίτη; Σ' αυτό δεν μπορεί να χωρέσει καμιά συζήτηση. Αλλά η χωροθέτηση του μουσείου είναι εντελώς άλλη υπόθεση και κάποτε θα πρέπει επιτέλους να σταματήσουμε να χωροθετούμε δραστηριότητες πάνω στον ορυκτό μας πλούτο. Τα κοιτάσματα είναι εκεί που τα τοποθέτησε η φύση, αλλά οι ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούμε να επιλέξουμε πού θα χωροθετηθούν.

Κατά σύμπτωση, ακριβώς δίπλα στην πόλη της Πτολεμαΐδας βρίσκεται το βιομηχανικό κουφάρι της ΑΕΒΑΛ, της βιομηχανίας που ξεκίνησε το 1965 και παρήγαγε για περίπου 30 χρόνια αζωτούχα λιπάσματα με αξιοποίηση του τοπικού λιγνίτη. Όπως είδα στο διαδίκτυο, ο χώρος της ΑΕΒΑΛ ανήκει στο Δήμο Εορδαίας, αλλά, παρά τις καλές προθέσεις για αξιοποίηση προς όφελος των κατοίκων της περιοχής, τίποτα δεν έχει γίνει εδώ και 25 χρόνια στην ΑΕΒΑΛ. Αν λοιπόν παραμείνουν τα κτήρια του Βιομηχανικού Συγκροτήματος της ΛΙΠΤΟΛ και του ΑΗΣ Πτολεμαΐδας για συναισθηματικούς λόγους, γιατί δεν θα μεταβληθούν σε βιομηχανικό ερείπιο, ακριβώς σαν τη σημερινή κατάσταση της ΑΕΒΑΛ; Γιατί δεν θα μεταβληθούν σε πληγή για την περιοχή, όπως πληγή ήταν λίγο νοτιότερα τα επίσης εγκαταλειμμένα Μεταλλεία Αμιάντου Βορείου Ελλάδος, κι όπου χρειάστηκαν πολλές δεκάδες εκατομμυρίων ευρώ για ένα στοιχειώδες συμμάζεμα; Γιατί δεν θα είναι σαν τα χιλιάδες εγκαταλειμμένα εργοστάσια της κομμουνιστικής περιόδου στην Ανατολική Ευρώπη;

Οι αναρτήσεις μας δημοσιεύονται στο greeklignite.blogspot.gr και στο Facebook, στη διεύθυνση Greeklignite! Πατήστε "Μου αρέσει" (Like) στη σελίδα μας, για να έχετε πιο άμεση ενημέρωση! Και ανοίγετε τις αναρτήσεις, καθώς το Facebook δεν θα σας τις εμφανίζει καθόλου στη ροή αν δει πως δεν τις ανοίγετε.

Προφανώς και οι κάτοικοι της Δυτικής Μακεδονίας είναι συναισθηματικά δεμένοι με το λιγνίτη και τα κτήρια που συνδέονται με την αξιοποίησή του, ωστόσο στην ίδια περιοχή δεν υπάρχει μόνο ο παλιός ΑΗΣ Πτολεμαΐδας, υπάρχουν ακόμα ο ΑΗΣ Καρδιάς, ο ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου, ο ΑΗΣ Αμυνταίου και γίνεται και ο νέος ΑΗΣ Πτολεμαΐδας (Πτολεμαΐδα 5), ακριβώς δίπλα σ' ένα απ' τα ιστορικά για το λιγνίτη χωριά της περιοχής, το Καρυοχώρι των λαγουμιών. Γιατί άραγε δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν αργότερα για τη δημιουργία βιομηχανικού πάρκου και μουσείου λιγνίτη; Μάλιστα οι ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου και Αμυνταίου και ο νέος ΑΗΣ Πτολεμαΐδας είναι γνωστό πως δεν βρίσκονται πάνω σε λιγνιτικό κοίτασμα και δεν υπάρχει ανάγκη καθαίρεσης για εκμετάλλευση υποκείμενου λιγνίτη.

Υπάρχουν λοιπόν τουλάχιστον τέσσερεις χώροι (ΑΕΒΑΛ, ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου, ΑΗΣ Αμυνταίου, νέος ΑΗΣ Πτολεμαΐδας), που συνδέονται άμεσα με την εκμετάλλευση του λιγνίτη στη Δυτική Μακεδονία και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για βιομηχανικό πάρκο και μουσείο, ακόμα και άμεσα, ακόμα και πριν από 15-20 χρόνια, αν τόσο πολύ το ήθελαν κάποιοι, χωρίς να παρεμποδίζουν την ορθολογική εκμετάλλευση του κοιτάσματος. Τι είναι εκείνο που κάνει τη διαφορά ανάμεσα σ' ένα βιομηχανικό ερείπιο και σ' ένα αξιοποιημένο χώρο; Μα, προφανώς, η χρηματοδότηση. Για ποιο λόγο λοιπόν πρέπει κανείς να επιμένει σε βιομηχανικό πάρκο στον κατεστραμμένο από πυρκαγιά ΑΗΣ Πτολεμαΐδας, που δύσκολα μπορεί να γίνει επισκέψιμος και μόνο με σημαντική δαπάνη; Μήπως ξαναγυρίσαμε στο "Λεφτά υπάρχουν"; Ή μήπως κάποιοι σκέφτονται πως τα χρήματα για το πάρκο των ονείρων τους μπορεί ακόμα να τα δώσει η ΔΕΗ των 2,7 δισ. ευρώ απλήρωτων λογαριασμών, η ίδια που συρρίκνωσε πρόσφατα τις εργολαβικές δραστηριότητες στην περιοχή, μετά τη μεγάλη μείωση της συμμετοχής του λιγνίτη στο μείγμα της ηλεκτροπαραγωγής;

Συγκινητικές οι εκδηλώσεις αφοσίωσης των φορέων της Δυτικής Μακεδονίας στο λιγνίτη, αλλά με ψύχραιμη κι ορθολογική σκέψη κι εξετάζοντας όλες τις δυνατές λύσεις αμοιβαίου οφέλους, μόνο σ' ένα συμπέρασμα μπορεί να καταλήξει κανείς: και η εκμετάλλευση μπορεί να συνεχιστεί ανεμπόδιστα και το βιομηχανικό πάρκο μπορεί να γίνει, είτε δίπλα στην Πτολεμαΐδα είτε ακόμα και δίπλα στο Καρυοχώρι, όπως ζητούσε πριν κάποια χρόνια ο σημερινός Δήμαρχος Εορδαίας. Αλλά ο λιγνίτης δεν είναι ακόμα για το μουσείο, τόσο που έχει μειωθεί ήδη η συμμετοχή του στο μείγμα της ηλεκτροπαραγωγής, μας επιτρέπει να το ξαναδούμε με σιγουριά μετά το 2040! Κι αν σε κάποιους φαίνεται αργά το 2040, ας αναλογιστούν πως για τους πρώτους εργαζόμενους στη ΛΙΠΤΟΛ το 2000 ήταν ήδη πολύ μακρινό! 

Μετά τη συρρίκνωση της συμμετοχής του λιγνίτη στο μείγμα της ηλεκτροπαραγωγής άλλο μπορεί να είναι το μείζον ζήτημα: πώς θα διασφαλιστεί η ομαλή εξόφληση των ορυχείων, ώστε να μπορεί να γίνει ομαλά η αποκατάσταση των εδαφών. Και ποια άλλη βιομηχανική δραστηριότητα μπορεί ν' αναπτυχθεί στην περιοχή, για να μην ξενιτεύονται οι νέοι ξανά στη Γερμανία, τις ΗΠΑ, την Αυστραλία, όπως συνέβαινε πριν το θαύμα του λιγνίτη.