Αξιοποίηση λιγνίτη & "μικρή" ΔΕΗ. Δυσοίωνες προοπτικές για τη Δυτική Μακεδονία (Β' μέρος)

Συνεχίζουμε με τη δημοσίευση του Β΄ μέρους του πολύ ενδιαφέροντος κειμένου του τ.Διευθυντή του Λιγνιτικού Κέντρου Δυτικής Μακεδονίας της ΔΕΗ ΑΕ κ. Χρήστου Παπαγεωργίου, το οποίο θεωρήσαμε σκόπιμο να το αναδημοσιεύσουμε, λόγω της επικαιρότητας με τη δημόσια διαβούλευση για τη σαλαμοποίηση της ΔΕΗ.

Πρόκειται για ένα μακροσκελές κείμενο "εφ' όλης της ύλης", γι' αυτό θεωρήσαμε σκόπιμο να το "σπάσουμε" σε δυο μέρη. Στο Α' μέρος γίνεται μια μικρή αναφορά και αναδρομή σε κρίσιμες αποφάσεις κατά την πρόσφατη 5ετία, οι οποίες επιδρούν καταλυτικά  στο άμεσο μέλλον της λιγνιτοενεργειακής δραστηριότητας, ιδίως μάλιστα μετά τη Μελέτη Επάρκειας Ισχύος 2013-2020 του ΑΔΜΗΕ και την πρόσφατη παρέμβαση της ΕΒΙΚΕΝ για 27500GWh λιγνιτικής παραγωγής. Στο Β' μέρος, που δημοσιεύουμε εδώ, περιλαμβάνονται "Παρατηρήσεις – σχόλια στην πρόταση για τη «μικρή» ΔΕΗ". Ακολουθεί το κείμενο του κ.Παπαγεωργίου (Β΄ μέρος):

Παρατηρήσεις – σχόλια στην πρόταση για τη «μικρή» ΔΕΗ

Σήμερα συζητείται, πλέον, επίσημα το σχέδιο του τεμαχισμού της ΔΕΗ ΑΕ και της παραχώρησης - πώλησης της  «μικρής» ΔΕΗ σε ιδιώτες, το οποίο περιλαμβάνει το 30% των μονάδων παραγωγής από φυσικό αέριο, υδροηλεκτρικούς και ατμοηλεκτρικούς ΑΗΣ μαζί με λειτουργούντα λιγνιτωρυχεία καθώς και με «παρθένα» λιγνιτικά πεδία, δηλ. λιγνιτικά κοιτάσματα της περιοχής  για μελλοντική εκμετάλλευση. Παρέχεται, επίσης, και το 30% του πελατολογίου της επιχείρησης.

Ειδικότερα σε ό,τι αφορά  τα λιγνιτικά πεδία και τους ΑΗΣ της Δυτ. Μακεδονίας που περιέρχονται στη «μικρή» ΔΕΗ, αυτά είναι τα ακόλουθα:

- Η μονάδα Μελίτη 1, εγκατεστημένης ισχύος 330 MW καθώς και άδεια για ανέγερση στον ίδιο χώρο και δεύτερης μονάδας (Μελίτη 2) ισχύος 450 MW.

- Οι δύο (2) μονάδες του ΑΗΣ Αμυνταίου – Φιλώτα εγκατεστημένης ισχύος 2Χ300 MW.

- Τα λιγνιτωρυχεία Αμυνταίου και Κλειδιού στα οποία υπάρχει ήδη εξορυκτική δραστηριότητα από τη ΔΕΗ ΑΕ καθώς και τα μη διανοιχθέντα ακόμη λιγνιτικά πεδία Κομνηνά, Μελίτη και Βεύη (παραχώρηση ΔΕΗ), τα οποία παραχωρούνται για δυνητική μελλοντική εκμετάλλευση.

-Συγχρόνως, διατίθεται και το προσωπικό του ορυχείου Αμυνταίου (680 άτομα) καθώς και το 30% του προσωπικού των υποστηρικτικών υπηρεσιών.

Από μια πρώτη επισκόπηση των πιο πάνω συστατικών στοιχείων της νέας ιδιωτικής «μικρής» ΔΕΗ και των επιδράσεων – προβλημάτων, που θα προκύψουν στο συνολικό σύστημα της λιγνιτοενεργειακής δραστηριότητας στην περιοχή της Δυτ. Μακεδονίας, αλλά και με σοβαρές επιπτώσεις στο συνολικό ηλεκτρενεργειακό σύστημα της χώρας, δεδομένης της νευραλγικής θέσης σε τούτο του λιγνίτη, σημειώνονται τα ακόλουθα:

1. Πώς θα αποτιμηθεί η αξία των παραχωρούμενων ΑΗΣ και των λειτουργούντων λιγνιτωρυχείων; Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά την πλέον σύγχρονη μονάδα της ΔΕΗ ΑΕ Μελίτη 1, πώς θα αξιολογηθεί το γεγονός ότι συμπεριλαμβάνονται κι όλες οι υποδομές για την ανέγερση και για την εξυπηρέτηση της λειτουργίας και της νέας μονάδας Μελίτη 2; Για όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με παρόμοιες εγκαταστάσεις πρόκειται για σημαντικές κατασκευές για την τροφοδοσία του ΑΗΣ με λιγνίτη (αυλή λιγνίτη), το σύστημα αποκομιδής της τέφρας, τις πηγές (φράγμα Παπαδιάς & υδρογεωτρήσεις) και το σύστημα παροχής νερού που είναι απαραίτητο για την παραγωγή του ατμού, πλήθος κτιριακών εγκαταστάσεων (γραφεία, διάφορα συνεργεία, μηχανουργείο, αποθήκες, χημικά εργαστήρια κ.α.), το δίκτυο υψηλής τάσης κ.ο.κ. συνολικής αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, τις οποίες πλήρωσε πανάκριβα ο έλληνας καταναλωτής και φορολογούμενος.

2. Πως θα διασφαλιστεί η απρόσκοπτη λειτουργία των δύο (2) μονάδων του ΑΗΣ Αμυνταίου για την περίοδο 2016 - 2023, κατά την οποία αποφασίστηκε ήδη να λειτουργεί κατά μέσο όρο μόνο τρεις μήνες ανά έτος σε εφαρμογή της οδηγίας 2010/75/ΕΕ; Θα αλλάξει, πώς και προς ποια κατεύθυνση η ρύθμιση αυτή; Θα γίνουν περιβαλλοντικές επενδύσεις από το νέο ιδιοκτήτη αξίας 160 εκατομ. ευρώ, περίπου, για να διασφαλιστεί η κανονική λειτουργία του ΑΗΣ; Αν ναι, τότε θα συνεχιστεί η κατασπατάληση του λιγνίτη λόγω του χαμηλού βαθμού απόδοσης (~32%), όταν οι ΑΗΣ νέας τεχνολογίας καύσης επιτυγχάνουν β.α. >41%, όπως προαναφέρθηκε. Από πού έλκει κανείς το δικαίωμα στη χώρα μας να σπαταλήσει τον ενεργειακό ορυκτό μας πλούτο (λιγνίτη), όταν η τεχνολογική εξέλιξη παρέχει ήδη σήμερα αξιόπιστες βιομηχανικές λύσεις για την κατά 30% τουλάχιστο βελτίωση της αξιοποίησής του;

3. Αν υποθέσουμε ότι θα υποχρεωθεί - άγνωστο με ποια μέθοδο - ο νέος ιδιοκτήτης της «μικρής» ΔΕΗ να  κατασκευάσει νέα σύγχρονη λιγνιτική μονάδα, τη μονάδα Αμύνταιο 3 σε αντικατάσταση των μονάδων Αμύνταιο 1 και 2, τότε οφείλει αναγκαστικά να προβεί στη διάνοιξη και εκμετάλλευση του λιγνιτικού πεδίου των Κομνηνών για να διασφαλίσει την τροφοδοσία με λιγνίτη του νέου ΑΗΣ από δικό του κοίτασμα. Η εκμετάλλευση του ορυχείου Κομνηνών αναμένεται, σύμφωνα με τη μεταλλευτική μελέτη που εκπονήθηκε προ 20ετίας από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Γ. Δ. Ορυχείων της ΔΕΗ ΑΕ, να αντιμετωπίσει σημαντικές δυσκολίες, μεταξύ άλλων δε προϋποθέτει και την έγκαιρη μετεγκατάσταση του οικισμού των Κομνηνών. Τίθεται, επομένως, το ερώτημα κατά πόσο είναι εφικτή η μετεγκατάσταση ενός ολόκληρου οικισμού από το νέο ιδιώτη-ιδιοκτήτη του ορυχείου, όταν οι αντίστοιχες μετεγκαταστάσεις που εκτελούνται από τη σημερινή ΔΕΗ ΑΕ, η οποία διαθέτει τεράστια εμπειρία και πλήρως επανδρωμένες μελετητικές και υποστηρικτικές υπηρεσίες για το σκοπό αυτό, καθυστερούν συχνότατα πέραν του αναμενομένου για ποικίλους λόγους. Ας διδαχθούμε τουλάχιστο από την περίπτωση του πολύ μικρού οικισμού της Αχλάδας, του οποίου η μετεγκατάσταση καθυστερεί ανεπίτρεπτα επί 4ετία κι έχει οδηγήσει στο διπλασιασμό του κόστους του εξορυσσόμενου λιγνίτη στο ιδιωτικό ορυχείο Αχλάδας, με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται υπέρμετρα το κόστος της παραγόμενης κιλοβατώρας του ΑΗΣ Μελίτης.

4. Στην περίπτωση που δεν θα κατασκευαστεί από τον ιδιοκτήτη της «μικρής» ΔΕΗ νέα μονάδα στον ΑΗΣ Αμυνταίου και δεν γίνουν οι δαπανηρές περιβαλλοντικές επενδύσεις στις μονάδες του σημερινού ΑΗΣ Αμυνταίου, τότε θα υπολειτουργεί αναγκαστικά το ορυχείο Αμυνταίου για την 8ετία 2016-2023 εξαιτίας της αντίστοιχης υπολειτουργίας του ΑΗΣ Αμυνταίου. Ακόμη παραπέρα, τι θα απογίνει ο τεράστιας αξίας και μεγέθους πάγιος εξοπλισμός του λιγνιτωρυχείου Αμυνταίου μετά το 2023; Θα μεταπωληθεί(;) στη ΔΕΗ ΑΕ από την οποία αφαιρέθηκε, ή θα πωληθεί ως scrap στη χαλυβουργία; Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι ο εξοπλισμός αυτός είναι σε θέση να λειτουργεί παραγωγικά και στο μέλλον για δεκαετίες. Ποιος, αλήθεια, θα αναλάβει την ευθύνη της απαξίωσης του εξοπλισμού αυτού που πλήρωσε πανάκριβα ο έλληνας φορολογούμενος;

 5. Υπάρχει, λοιπόν, σοβαρότατος κίνδυνος να προκύψουν τραγελαφικές καταστάσεις στην εξέλιξη του όλου εγχειρήματος της «μικρής» ΔΕΗ. Κι αν η εγχώρια αρνητική εμπειρία δεν θεωρείται από κάποιους επαρκής, ας διδαχθούμε τουλάχιστο από την αντίστοιχη διεθνή εμπειρία, π.χ. της Πολωνίας, όπου στο πλαίσιο της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής  ενέργειας (2003) διατέθηκε λιγνιτικός ΑΗΣ σε ιδιώτες (ZE PAK SA), με αποτέλεσμα να εμπλακεί σε δικαστικές διαφορές με τα λιγνιτωρυχεία, από τα οποία τροφοδοτούνταν με λιγνίτη (KWB KONIN και KWB ADAMOW) για το θέμα της τιμής πώλησης του λιγνίτη, που είχε ως επακόλουθο την υπολειτουργία του ΑΗΣ για σημαντικό  χρονικό διάστημα.

6. Πριν προχωρήσουν οι αρμόδιοι στο εγχείρημα της «μικρής» ΔΕΗ και σε ό,τι αφορά την λιγνιτοενεργειακή δραστηριότητα στη Δυτ. Μακεδονία, πρέπει να ληφθούν πολύ σοβαρά υπόψη και τα εξής: 

- Η περιοχή Πτολ/δας – Αμυνταίου αποτελεί ενιαία γεωλογικο-κοιτασματολογικά  λιγνιτική ενότητα για τούτο άλλωστε εκπονήθηκε ιδιαίτερο στρατηγικό σχέδιο εκμετάλλευσης (MINE MASTER PLAN, 1995), χαρακτηρίζεται δε από κοινά ποιοτικά χαρακτηριστικά (γαιώδης λιγνίτης κ.α.), που επιτρέπουν τη δυνατότητα αποδοτικής καύσης του λιγνίτη, προερχόμενου από οποιοδήποτε από τα τέσσερα (4) λειτουργούντα σήμερα λιγνιτωρυχεία, σε οποιονδήποτε από τους τέσσερις (4), αντίστοιχα, λιγνιτικούς ΑΗΣ.

 Η απόφαση να συμπεριληφθεί το ορυχείο Αμυνταίου και ο ΑΗΣ Αμυνταίου στη «μικρή»  ΔΕΗ διασπά (μήπως επίτηδες;) τη συνεκτική μεταλλευτικά λειτουργική ενότητα και προοιωνίζεται μελλοντικά λειτουργικά αδιέξοδα, που θα επιφέρουν οικονομική ζημία στη συνολική ενεργειακή δραστηριότητα της περιοχής και της χώρας.

- Η παραχώρηση του λιγνιτικού (ξυλιτικού τύπου) κοιτάσματος των Κομνηνών στον ιδιοκτήτη της «μικρής» ΔΕΗ έχει νόημα, μόνο εφόσον έχει προαποφασιστεί από το αρμόδιο υπουργείο και υποχρεωθεί ο νέος ιδιοκτήτης στην κατασκευή από τον ίδιο νέας λιγνιτικής μονάδας ανάλογης ισχύος και νέας κατάλληλης τεχνολογίας στο χώρο του ΑΗΣ Αμυνταίου. Σε αντίθετη περίπτωση όχι μόνο στερείται νοήματος η παραχώρηση του κοιτάσματος στη «μικρή» ΔΕΗ, αλλά αποκλείει την ενδεχόμενη αξιοποίηση του κοιτάσματος τούτου από τη ΔΕΗ ΑΕ, η οποία δραστηριοποιείται ήδη επί 55 χρόνια στις λιγνιτικές εκμεταλλεύσεις της Δυτ. Μακεδονίας. Τίθεται, λοιπόν, εκ των πραγμάτων το ερώτημα:  Πως θα υποχρεωθεί, πότε και από ποιόν ο ιδιοκτήτης της «μικρής» ΔΕΗ να αξιοποιήσει το λιγνιτικό κοίτασμα των Κομνηνών; Εάν τούτο δεν συμβεί, ποιος θα πληρώσει την απώλεια αυτή και ποιος θα λογοδοτήσει τελικά απέναντι στον έλληνα πολίτη (φορολογούμενο);

- Τα λιγνιτικά κοιτάσματα της περιοχής - λεκάνης της Φλώρινας αποτελούν, επίσης, ενιαία ενότητα με κοινά ποιοτικά χαρακτηριστικά του λιγνίτη (ξυλώδης τύπος κ.α.), που διαφέρουν, όμως, αισθητά από τα αντίστοιχα της λεκάνης Πτολ/δας – Αμυνταίου. Για τούτο άλλωστε εκπονήθηκε σχέδιο εκμετάλλευσης (FLORINA MINING PROJECT, 1993) για την περιοχή αυτή, που πρότεινε την ανέγερση δύο λιγνιτικών μονάδων. Το σχέδιο αυτό βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στο λιγνίτη των κοιτασμάτων Βεύης (ΔΕΗ και ιδιώτης), Αχλάδας (ιδιώτης) και Κλειδιού (ΔΕΗ), στα οποία έχουν ήδη αναπτυχθεί εκμεταλλεύσεις. Δυστυχώς, το σχέδιο αυτό καρκινοβατεί μέχρι σήμερα, όπως προαναφέρθηκε. Με την πρόταση της δημιουργίας της «μικρής» ΔΕΗ ουσιαστικά χαρίζεται η πλέον σύγχρονη λιγνιτική μονάδα της ΔΕΗ ΑΕ (Μελίτη 1), και οι πανάκριβες κοινές υποδομές για την ανέγερση και λειτουργία και της δεύτερης μονάδας, της οποίας το κόστος ανέγερσης είναι πολύ μικρότερο από μια συνήθη μονάδα, λόγω ακριβώς της ύπαρξης ήδη των απαραίτητων υποδομών.

9. Συμπεράσματα – Προτάσεις

Μετά τα πιο πάνω είναι φανερό, ότι ακόμη κι αν δημιουργηθεί η «μικρή» ΔΕΗ σύμφωνα με τα προβλεπόμενα, στην πράξη θα αναφανούν τόσο μεγάλα και τέτοιας έκτασης και φύσης προβλήματα, τα οποία δεν είναι εύκολο να αντιμετωπίσει και να επιλύσει κανείς ιδιώτης. Είναι γνωστές, σε όσους έχουν ασχοληθεί με την εκμετάλλευση λιγνιτωρυχείων και τη λειτουργία των ΑΗΣ οι σχετικές δυνατότητες και αδυναμίες των ιδιωτών, που καλούνται να εμπλακούν στο χώρο της λιγνιτοενεργειακής δραστηριότητας, οι οποίες δεν αφήνουν κανένα απολύτως περιθώριο αμφισβήτησης για την επικείμενη αποτυχία του εγχειρήματος. Ιδιαίτερα στον τομέα αποκατάστασης των εδαφών στους χώρους των εκμεταλλεύσεων και στο θέμα των σχέσεων με τις τοπικές κοινωνίες προβλέπεται η εμφάνιση πολύ μεγάλων δυσκολιών και αδιεξόδων. Παράλληλα, προκαλούνται παράπλευρες απώλειες στις αντίστοιχες δραστηριότητες της γειτονικής ΔΕΗ ΑΕ, που επαυξάνουν το κόστος, λόγω της απώλειας των οικονομιών κλίμακας, και υπεξαίρεσης πολύτιμων πόρων, που παραχωρούνται στη «μικρή» ΔΕΗ.

 Ίσως, κάποιοι επιθυμούν διακαώς και σκηνοθετούν την αποτυχία αυτή, προκειμένου να τεθεί ο λιγνίτης εκτός ενεργειακού παιχνιδιού, σε όφελος ανταγωνιστικών πηγών ηλεκτρικής  ενέργειας. Ήδη, η εγκατεστημένη ισχύς των μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με πρώτη ύλη το εισαγόμενο φυσικό αέριο έχει κιόλας ξεπεράσει την αντίστοιχη λιγνιτική. Στο ενδεχόμενο επιχείρημα κάποιων ότι η χώρα διαθέτει κοιτάσματα φυσικού αερίου κτλ, η απάντηση, σήμερα, είναι ότι εάν και εφόσον υπάρχουν και είναι εκμεταλλεύσιμα θα απαιτηθεί μεγάλο χρονικό διάστημα για την αξιοποίησή των (12 – 15 χρόνια), με αρκετές αβεβαιότητες, όπως διδάσκει η πρόσφατη ( 100 χρόνια) παγκόσμια ιστορία σχετικά  με τις εκμεταλλεύσεις των υδρογονανθράκων (πολιτικές-στρατιωτικές επεμβάσεις –πόλεμοι κτλ). Ακριβώς για τούτο, η χώρα μας  χρειάζεται μια εγχώρια, αξιόπιστη, συνεχή, ελεγχόμενου κόστους και φθηνή ηλεκτροπαραγωγική βάση, ιδιαίτερα για τη βραχυμεσοπρόθεσμη περίοδο με τη ζοφερή οικονομική προοπτική. Αντίθετα, σε περίπτωση παραγκωνισμού του λιγνίτη, οι συνέπειες θα είναι βαρύτατες για τη χώρα και μάλιστα σε μια περίοδο που η οικονομική συγκυρία, η ενεργειακή ασφάλεια, κι όχι μόνο, δεν προσφέρονται για ανέξοδους πειραματισμούς. Ας ξανασκεφτούν, λοιπόν διπλά και τριπλά οι αρμόδιοι για τη συντελούμενη ήδη σήμερα υποβάθμιση του λιγνίτη στο ενεργειακό ισοζύγιο κι ας δουν επιτέλους τι πραγματικά συντελείται στις προηγμένες χώρες της Ε.Ε. και ιδιαίτερα στις αναδυόμενες υπερδυνάμεις (Κίνα , Ινδία) στον τομέα των στερεών καυσίμων.

Η κατευθυνόμενη και σκόπιμη αδυναμία να κατασκευαστούν μέχρι σήμερα οι νέες λιγνιτικές μονάδες Μελίτη 2 και Πτολ/δα 5, όπως προέβλεπε ο αρχικός προγραμματισμός (Νοε. 2007), καθώς και η καθυστέρηση της επίλυσης των προβλημάτων ανάπτυξης των λιγνιτωρυχείων και εξασφάλισης της τροφοδοσίας με λιγνίτη των λιγνιτικών ΑΗΣ, κοστίζει ήδη ακριβά στον έλληνα καταναλωτή.

Ωστόσο, θεωρούμε ότι η πρότασή μας, δηλ. της άμεσης ανέγερσης λιγνιτικών μονάδων με νέα τεχνολογία καύσης, στα πλαίσια της ΔΕΗ ΑΕ με τη σημερινή της μορφή, εξυπηρετούν με τον πλέον αξιόπιστο τρόπο τα καλώς εννοούμενα συμφέροντα της χώρας. Συγκεκριμένα εξυπηρετούν τους στόχους του τριγώνου της βιώσιμης ανάπτυξης (ανταγωνιστικότητα τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας- ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού – συμβατότητα με το περιβάλλον) και παρέχουν αξιόπιστες απαντήσεις στο ερώτημα:  πότε, πού, με(από) ποιον και γιατί.

Μόνο με την ενίσχυση της λιγνιτοπαραγωγής και της αξιοποίησης των στερεών καυσίμων με σύγχρονες τεχνολογίες καύσης μπορεί να υπάρξει ελπίδα ανάκαμψης για τον ηλεκτρο-ενεργειακό τομέα, που μπορεί κάλλιστα, όπως απέδειξε η μέχρι σήμερα πορεία της ΔΕΗ ΑΕ, όταν δεν ναρκοθετήθηκε από ποικιλώνυμα συμφέροντα, να συμβάλει θετικά στην οικονομική ανάκαμψη μέσω της εξασφάλισης χαμηλής τιμής της ηλεκτρικής κιλοβατώρας από την αποδοτικότερη εκμετάλλευση των εγχώριων λιγνιτών.

Οι καιροί ου μενετοί …...Οι πειραματισμοί με τη λειτουργική διάσπαση της ήδη συρρικνούμενης συμμετοχής του λιγνίτη στο ενεργειακό ισοζύγιο θα επιτείνουν αντί να επιλύσουν τα υφιστάμενα σοβαρότατα προβλήματα και θα κοστίσουν ακριβά στους κατοίκους της Δυτ. Μακεδονίας, αλλά και στη χώρα γενικότερα.