Ενεργειακός προγραμματισμός : Πόσο λιγνίτη χωράει το ενεργειακό μας σύστημα;

Για να καλύψεις τις ανάγκες σε ηλεκτρική ενέργεια πρέπει να ξέρεις πόση χρειάζεσαι, πόση είναι η ελάχιστη ποσότητα σε 24ωρη βάση (η σταθερή κατανάλωση ή φορτίο βάσης του συστήματος), πόση είναι η μέγιστη ζήτηση σε επίπεδο έτους (φορτίο αιχμής).  Και πρέπει να κάνεις ...
πρόβλεψη για τον ετήσιο ρυθμό αύξησης την προσεχή τουλάχιστον 20ετία, αφού οι ενεργειακές επενδύσεις είναι ακριβές και έχουν μεγάλο χρόνο ζωής. Η μορφή της διακύμανσης είναι περίπου όπως δείχνει η μπλε γραμμή στο διπλανό διάγραμα, που δείχνει το ελληνικό σύστημα στα προ κρίσης επίπεδα. Το φορτίο βάσης λοιπόν είναι ουσιαστικά τα περίπου 4000MW και το φορτίο αιχμής τα περίπου 11000MW. Κι εδώ μπαίνει η ιδιομορφία που έχει η ηλεκτρική ενέργεια: δεν αποθηκεύεται, κάθε δευτερόλεπτο η παραγωγή πρέπει να είναι λίγο μεγαλύτερη απ' τη ζήτηση. Αν η ζήτηση ξεπεράσει την παραγωγή, θα έχουμε αναγκαστικά διακοπές σε κάποιες περιοχές.

Σε όλο τον πλανήτη το φορτίο βάσης καλύπτεται από μεγάλες θερμικές μονάδες που χρησιμοποιούν το πιο φθηνό καύσιμο. Ποιό είναι αυτό; Μα, φυσικά, το κάρβουνο : λιθάνθρακας ή λιγνίτης. Αυτό στο οποίο βασίζεται παγκοσμίως η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και χάλυβα.  

Κάποιες χώρες έχουν επίσης πυρηνικά. Αλλά δεν μπαίνεις εύκολα στο πυρηνικό λόμπυ, αυτά είναι παιχνίδια για "μεγάλα" παιδιά. 

Από τα 4000 μέχρι τα 11000MW είναι τα όρια της ημερήσιας διακύμανσης στις διάφορες εποχές του έτους. Αυτά πρέπει να τα καλύψει κανείς με μονάδες που παρέχουν σταθερή κι αξιόπιστη ενέργεια, αλλά και έχουν τη δυνατότητα να μπαίνουν και να βγαίνουν γρήγορα σε λειτουργία. Οι πιο παλιές θερμικές μονάδες δεν είχαν τη δυνατότητα να ανεβοκατεβάζουν γρήγορα φορτία, δεν έχουν χαμηλά "τεχνικά ελάχιστα". Αν ένα σύστημα έχει θερμικές μονάδες με χαμηλά "τεχνικά ελάχιστα", τότε μπορεί να καλύψει περισσότερα απ' τα 4000MW. Αν δεν τις έχει, πρέπει να πάει σε μονάδες όπως οι υδροηλεκτρικές και φυσικού αερίου. Οι υδροηλεκτρικές παρέχουν ενέργεια με ελάχιστο κόστος, όμως δεν έχουμε πολλά ποτάμια και το νερό χρειάζεται και για άλλες χρήσεις, είναι πιο πολύτιμο στη γεωργική παραγωγή. Χώρες όπως ο Καναδάς και η Σουηδία, που έχουν πολλά νερά, συνδυάζουν εξαιρετικά την πυρηνική με την υδροηλεκτρική ενέργεια και καλύπτουν το σύνολο σχεδόν των αναγκών τους.

Και οι ΑΠΕ, θα ρωτήσει κάποιος καλόπιστα; Δεν δίνουν "τζάμπα ρεύμα", αφού ο ήλιος κι ο άνεμος είναι δωρεάν και ανεξάντλητοι; Γιατί να μη βάλουμε παντού ΑΠΕ και να καλύψουμε τις ανάγκες μας; Η απάντηση είναι απλή: "τζάμπα" ρεύμα ΔΕΝ υπάρχει!

Τα αιολικά δίνουν ρεύμα με μεγάλη στοχαστικότητα : αν δεν φυσάει δεν δίνουν καθόλου. Αν φυσάει πολύ πάλι δεν δίνουν, αφού στους θυελλώδεις ανέμους λειτουργούν προστασίες και θέτουν τις ανεμογεννήτριες εκτός. Οι επενδύσεις είναι ακριβές και χρειάζονται πολλά δίκτυα, για τα οποία θα γράψουμε σύντομα ξεχωριστά. Κάποιοι μιλούν για αποθήκευση της αιολικής ενέργειας με αντλησιοταμίευση σε μορφή υδροηλεκτρικής ενέργειας και θα γράψουμε επίσης γι' αυτό σύντομα ξεχωριστά.

Τα φωτοβολταϊκά είναι πολύ πιο αποτελεσματικά απ' τα αιολικά, αφού ο ήλιος ανατέλλει σταθερά και προγραμματισμένα κάθε μέρα. Αν κάποια μέρα ο ήλιος σταματήσει ν' ανατέλλει, η παροχή ενέργειας θα είναι το τελευταίο που θα μας απασχολήσει, χωρίς ήλιο δεν θα υπάρχει τροφή στη γη! Όμως  τα Φ/Β είναι ακόμα ακριβά και το μεγάλο τους πρόβλημα είναι ο χαμηλός βαθμός απόδοσης, γύρω στο 12-14% για τα τωρινά εμπορικά διαθέσιμα συστήματα. Αν η τεχνολογία δώσει συστήματα με καλύτερη απόδοση, η Φ/Β ενέργεια θα γίνει κάποια στιγμή ανταγωνιστική. Αλλά ακόμα και τότε, θα εξακολουθήσει να είναι διαθέσιμη μόνο τις ώρες της ηλιοφάνειας : το βράδυ, και όλη μέρα το χειμώνα, θα εξακολουθούμε να θέλουμε ρεύμα από θερμική παραγωγή.
Στην Ελλάδα, και σ' όλη τη Μεσόγειο, έχουμε από πολλά χρόνια ηλιακούς θερμοσίφωνες με μεγάλη επιτυχία: ζεσταίνουμε το νερό και μετατρέπουμε την ηλιακή ενέργεια σε θερμική, την αποθηκεύουμε σε μεγάλα δοχεία και χρησιμοποιούμε το ζεστό νερό όταν χρειάζεται. Δεν χρειάζεται μετατροπή σε ηλεκτρική ενέργεια, η ηλεκτρική ενέργεια δεν αποθηκεύεται, τα όποια συστήματα αποθήκευσης είναι πανάκριβα.  

Κάπως έτσι λοιπόν, για να έχουμε "συνεχή" κι "αξιόπιστη" παροχή ενέργειας απ' τις ΑΠΕ καταλήγουμε να καίμε φυσικό αέριο, για να καλύπτουμε τα κενά και τις αστοχίες. Φυσικό αέριο που είναι κι αυτό ορυκτό καύσιμο, παράγει κι αυτό CO2, είναι 100% εισαγόμενο και το πληρώνουμε στην πιο ακριβή τιμή στην Ευρώπη!
Η απάντηση λοιπόν στο ερώτημα του τίτλου είναι πολύ απλή: το σύστημά μας χωράει τουλάχιστον 4000MW λιγνίτη και, όσο έχουμε επαρκή αποθέματα, δεν πρέπει να πέσουμε κάτω απ' αυτά.  Κι όσο για το κόστος των εκπομπών CO2, τα είπαμε ήδη.
 Αυτή τη στιγμή, όπως φαίνεται στο διπλανό πίνακα, που έχει τα πιο πρόσφατα στοιχεία του ΛΑΓΗΕ, έχουμε ήδη περισσότερη εγκατεστημένη ισχύ σε μονάδες φυσικού αερίου, λες κι είμαστε το ...Κατάρ, παρά σε λιγνιτικές.  Στον πίνακα μάλιστα δεν περιλαμβάνεται η μεγάλη μονάδα φυσικού αερίου των 811MW της ΔΕΗ στη Μεγαλόπολη. Με τις προγραμματισμένες αποσύρσεις μονάδων, σε λίγα χρόνια δεν θα μείνουν ούτε οι μισές λιγνιτικές. Το μόνο λοιπόν που μας σώζει είναι να βρούμε φυσικό αέριο στην Κρήτη. Διαφορετικά, καιρός να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε ότι η ενέργεια (και η ζωή) εδώ θα είναι πανάκριβη.
Όλοι θα νοσταλγήσουν το λιγνίτη, αλλά θα είναι αργά ...